Οι ωοθήκες αποτελούν τους γεννητικούς αδένες της γυναίκας. Είναι όργανα με διπλή λειτουργία. Παράγουν ωάρια (το γεννητικό υλικό της γυναίκας) και ορμόνες (κυρίως οιστρογόνα και προγεστερόνη). Η κύρια λειτουργία των ωοθηκών είναι η αναπαραγωγική.
Από ανατομικής πλευράς, οι ωοθήκες αποτελούν δύο ωοειδή αποπεπλατυσμένα μορφώματα με μήκος 3-5 cm, που βρίσκονται στη μικρή πύελο. Έχουν χρώμα ροδίζον λευκό προς γκρι.
Στην ωοθήκη συντελείται η αποθήκευση, η ωρίμανση και η απελευθέρωση των ωαρίων κατά την ωοθυλακιορρηξία. Ταυτόχρονα εμφανίζεται και η ενδοκρινής λειτουργία των ωοθηκών με έκκριση ορμονών. Οι δύο αυτές λειτουργίες (αναπαραγωγική και ενδοκρινής) δεν είναι ανεξάρτητες, αλλά συνδέονται άμεσα μεταξύ τους. Οι ωοθήκες λειτουργούν ως ενδοκρινείς αδένες υπό την επίδραση των υποφυσιακών ορμονών, της θυλακιοτρόπου (FSH, follicle-stimulating hormone) και της ωχρινοτρόπου (LH, luteinizing hormone) ορμόνης και παράγουν κυρίως οιστρογόνα. Παράλληλα, η ωοθήκη είναι και μια δεξαμενή ωοθυλακίων, τα οποία βρίσκονται σε διάφορα στάδια ωρίμανσης . Έχει περιγραφεί ότι ενώ κατά τη γέννηση ο αριθμός των ωοθυλακίων είναι περίπου 2 εκατομμύρια, στην αρχή της ήβης απομένουν περί τις 300-400 χιλιάδες. Στην ηλικία των 38 ετών ο αριθμός ωοθυλακίων εκτιμάται στις 25.000 και στην εμμηνόπαυση περίπου σε 1.000.
Από αυτά, κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής ηλικίας της γυναίκας το πολύ 400 θα εξελιχθούν σε κυρίαρχα ωοθυλάκια, που κατά τη διάρκεια της παραγωγικής φάσης του κύκλου θα μεγαλώσουν προοδευτικά και θα ραγούν (ωοθυλακιορρηξία). Με την ωοθυλακιορρηξία θα απελευθερωθεί το ωάριο, το οποίο εάν γονιμοποιηθεί θα εξελιχθεί σε έμβρυο. Μετά την ωοθυλακιορρηξία, το ωοθυλάκιο θα μετατραπεί σε ωχρό σωμάτιο, το οποίο παράγει κυρίως προγεστερόνη. Το ωχρό σωμάτιο διατηρείται επί 14 ημέρες και μετατρέπεται σε λευκό σωμάτιο, εκτός αν επιτευχθεί εγκυμοσύνη, οπότε μετατρέπεται σε ωχρό σωμάτιο της κυήσεως.
Ο ρόλος του Ενδοκρινολόγου είναι πολύ σημαντικός, καθώς συχνά παρουσιάζονται συμπτώματα στις γυναίκες κάθε ηλικίας όπως:
διαταραχές κύκλου (π.χ αραιομηνόρροια, αμηνόρροια), δασυτριχισμός ακμή, τριχόπτωση, λιπαρό δέρμα, διαταραχές μεταβολισμού, εξάψεις, διαταραχές ανάπτυξης κ.α,
τα οποία έχουν σχέσεις με ενδοκρινικές παθήσεις των ωοθηκών ή γενικά με τις γυναικείες γονάδες, οι συχνότερες των οποίων είναι
- Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (PCOS)
- Εμμηνόπαυση και θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης
- Λειτουργική υποθαλαμική αμηνόρροια
- Υπογοναδισμός
- Πρώιμη ωοθηκική ανεπάρκεια
- Σύνδρομο Turner
